کانال کلین روم یا اتاق تمیز و دریچه
کانال کلین روم یا اتاق تمیز و دریچه اصولاً به محیطی گفته می‌شود که جهت تولید و یا تحقیقات علمی و صنعتی در آن فعالیت‌هایی صورت می‌گیرد و در این محیط مقدار آلایندههای زیست محیطی بسیار پایین تر از حد معمول فضای یک محیط بسته می‌باشد. آلایندههای معمول عبارتند از: گرد و غبار، میکروبهای معلق در فضا و بخار مایعات محیطی. بطور دقیقتر اتاق تمیز محیطی با آلایش کنترل شده ذرات معلق در فضاست که در هر متر مکعب آن تعداد معینی ذره موجود است. بطور مثال در ساختار تعریف شده ISO 9 برای اتاقهای تمیز تعداد کمتر از ۳۵ میلیون ذره در هر متر مکعب تشریح شده‌است. اتاق تمیز می‌تواند فضای بسیار بزرگی باشد بطوریکه گاهی اوقات تمامی یک کارخانه با هزاران متر مربع مساحت می‌تواند در سوله هایی با فضای تعریف شده اتاق تمیز و زمین‌های پوشیده شده با کف پوش مخصوص اینگونه اتاقها ساخته شده باشد.
اتاقهای تمیز معمولاً برای تولید مواد نیمه رسانا مانند ژرمانیوم، سیلیکون و یا برای تولید لوازم تکنولوژیک پزشکی و زمینه‌های دیگر که تولیدات مربوط به آنها نیاز به محیطی بسیار پاکیزه و فاقد آلودگیهای عادی محیط باشند. جریان هوای هدایت شده به داخل اتاقهای تمیز توسط دستگاه مخصوص تصفیه و فیلتر میشوند و همچنین هوای داخل محیط بطور دائم در چرخش و تصفیه مجدد قرار می‌گیرد و توسط دستگاههای تمیز کننده ذرات هوای قوی (HEPA) و یا (ULPA) پردازش میشوند تا ذرات ایجاد شده در محیط اتاق تمیز نیز از بین بروند. کارکنان از دوش هوا که در اتاق مخصوصی در محل ورود به سالن تعبیه شده می‌گذرند و همواره از لباسهای مخصوص و پوشیده مانند کلاه و ماسک و دستکش و روپوش و کفش ویژه و... استفاده میکنند. حتی وسایل کار و دستگاههای موجود در اتاق تمیز نیز به شکلی طراحی شده‌اند تا کمترین تعداد ذرات معلق در هوا از نتیجه کارشان حاصل شود.
قابل توجه‌است که اتاق تمیز محیط استریل نیست و الزاماً به دلیل تعداد کنترل شده ذرات معلق در هوای محیط، اتاق تمیز نامیده می‌شود. این ذرات توسط دستگاه شمارنده این ذرات قابل اندازه گیری هستند. برخی اتاقهای تمیز دارای فشار مثبت هوا هستند و در این موارد در صورت وجود هرگونه درز و شیار در محیط اتاق تمیز به هوای بیرون، هوا از محیط اتاق تمیز خارج می‌شود و با این فشار مثبت هوا، از ورود هوای بیرون از این شیارها به داخل اتاق پیشگیری صورت می‌گیرد.
برخی اتاقهای تمیز نیز به دستگاههای ویژه کنترل رطوبت هوا مجهز هستند که تلاش میکنند تا در موارد مورد نیاز رطوبت محیط را پایین نگه دارند. اتاقهای تمیز رده پایین شاید نیازی به تمامی این موارد نداشته باشند و تنها با رعایت پوشش کارکنان و بویژه کفش‌های آنها و یا تعویض روپوش، فضای دلخواه را پدید آورند
الگوهای جریان هوا
جریان هوا به سه طریق عمده منتشر می شود. جریان یک سویه (unidirectional) (جریان آرام) طوری که خطوط جریان اساسا موازی با هم حرکت می کنند. جریان غیر یک سویه (Non-unidirectional) (جریان آشفته) که خطوط جریان هوا الگوی خاصی نداشته. جریان مختلط که ممکن است خطوط جریان در برخی جاهای اتاق تمیز با برخی دیگر هم جهت نباشند
جریان یک سویه
اتاق های تمیز با رتبه بندی کمتر از 100 برای این نوع جریان طراحی شده اند. سیستم جریان هوا شامل سه عنصر اصلی می باشد. دمنده، فیلتر هوا و پلنوم باکس. به طور معمول در جریان آرام، هوا از درون فیلترهای هپا عبور کرده و 100% سقف را پوشش می دهند. جریان هوا به طور عمودی از سقف به سمت پایین آمده و از طریق پلنوم ها مکیده می شود. در این روش آلودگی تولید شده در محیط به سمت کف کشیده می شود. ذرات در نهایت توسط پمپ خلا کف یا توسط فیلترهای هپا در سقف مکش می شوند.
تهویه اتاق تمیز
سیستم تهویه مطبوع در اتاق های تمیز به طرز قابل ملاحظه ای متفاوت از ساختمان های تجاری و مسکونی می باشد. تفاوت این سیستم ها در کجاست؟
فضای تهویه هوا در اتاق تمیز متفاوت از اتاق های معمولی است. در زیر به برخی خصوصیات آن می پردازیم:
افزایش تامین هوا: اتاق های معمولی نیاز به 2-10 بار تعویض هوا در ساعت دارند در حالیکه اتاق تمیز به طور معمول بین 20-60 بار. نیاز به استفاده از فیلترهای با راندمان بالا: فیلترهای HEPA که راندمان 99. 97% دارند ذرات تا 0.3 میکرون را گرفته و یکی دیگر از ویژگی های اتاق تمیز محسوب می شود. این فیلتر عموما در پایان ترمینال خروجی هوا قرار دارد و تمام سقف را پوشش می دهد.
فشار اتاق: در اتاق تمیز نسبت به اتاق های مجاور فشار مثبت است که این کار با تامین بیشتر هوا و خروج کمتر هوا انجام می شود. در کل طراحی این اتاق ها نیاز به تکنولوژی ویژه، تصفیه خاص، توزیع مداوم جریان هوای تمیز، کنترل فشار و مسایل مربوط به سر و صدا و... دارد.
دریچه های خورشیدی کلین روم
این دریچه عموما بصورت تایلی در داخل تایل سقف کاذب، بصورت ترکیبی با حجم پلنیوم باکس، جاسازی و نصب می شود.
معمولا دریچه خورشیدی به وسیله ی یک پلنیوم باکس به لاین اصلی کانال هوا متصل شده و در اتاقهای تمیز (کلین روم) کاربردِ ویژه ای دارد.
استفاده از فیلتر، جهت دریچه خورشیدی برای اتاق های تمیز جزو الزامات ساختار دریچه خورشیدی می باشد. در واقع می توان گفت جهت تامین بهینه ی هوای مورد نیاز و تعداد دفعات تعویض هوا به درون محیط و همچنین تخلیه ی هوا از داخل محوطه ی اتاق تمیز ، از شبکه های مخصوص داخلی دریچه خورشیدی استفاده ی می شود تا بهترین عوامل فیزیکی برای هوای درگردش فراهم گردد.
در اتاق های تمیز تولید دارو که کمترین درجه از تمیزی را دارند روش متداولی از ترکیب متناسب هوای تمیز ورودی با هوای غیر تمیز داخل اتاق ، مورد استفاده قرار می گیرد که اساس کار چنین سیستمی بر مبنای رقیق سازی هوا می باشد، که نقش دریچه خورشیدی در اینجا دقیقا به همین معناست.
رسیدن به ترکیب عالی و رقیق شده ی هوای درون اتاق تمیز، تنظیم سرعت و جریان هوای ورودی که منجر به تهویه ی مطبوع و بهینه در اتاق های تمیز می گردد، از جمله دلایل تولید و استفاده از دریچه خورشیدی می باشد. این دریچه ، راه مناسبی برای ورودی هوا به اتاق های تمیز تلقی می شود که بدین وسیله سرعت و جهت مورد نیاز برای اختلاط هوا فراهم می گردد.
بهره گیری از تیغه های خودنگهدارنده ، که با خم کاری و برش در سطح دریچه خورشیدی ایجاد شده ، باعث ایجاد یک سیستم واحد و یکپارچه در بدنه ی دریچه خورشیدی شده و به همین علت شستشو و نظافت دریچه خورشیدی به مراتب آسانتر از دریچه های متداول قدیمی و سنتی می باشد.
جهت انتقال هوا با مشخصات حرارتی برودتی و همچنین درجه تمیزی معین به داخل فضای اتاق تمیز ( کلین روم ) از کانال های گرد و چهار گوش استفاده می گردد ، همچنین جهت مسیر برگشت و یا اگزاست نیز ، نیاز به بکارگیری این کانالها می باشد . بطور معمول جنس این نوع کانال ها از ورقهای گالوانیزه چهارگوش ویا گرد ویا کانال پیش عایق بوده ولی در مواردی که نیاز به اتاقهای تمیز با کلاسهای باکیفیت تر باشد از کانالهای با ورق استیل نیز استفاده می گردد که هزینه بسیار بالاتری دارد
فیلتر باکس
در هواساز و سیستم های تهویه اتاق تمیز و بیمارستان ها پس از تامین هوا با دما و فشار مناسب توزیع هوا و عبور دادن هوا از فیلتر هپا یکی از مهمترین بخش های هوارسانی می باشد، فیلتر باکس های هپا همین وظیفه را دارند به نحوی که در مسیر ورود هوا یا خروج هوا از کلین روم قرار گرفته و با فیلتر هپا یی که درون آن قرار گرفته هوا را تصفیه میکنند و با عبور از دریچه هوا یا دیفیوزر هوا را در سطح اتاق توزیع مینمایند، فیلترباکس ها باتوجه به ساختار بدنه کمابیش نقش صداگیر یا دمپر صدا را نیز ایفا میکنند.
فیلتر باکس ها در مدل ها و نام های مختلفی ساخته و شناخته میشوند، که پلنیوم باکس (بدون فیلتر) ، باکس فیلتر، فیلتر باکس هپا , فیلتر باکس هوا و… از آن جمله اند.
شرکت سبلان تهویه برودت براساس نیاز اتاق تمیز و قابلیت های مورد انتظار از فیلتر باکس ها آنها را از جنس ورق گالوانیزه رنگ شده یا ورق استیل میسازد. که این فیلتر باکس ها قابلیت نگهداری فیلترهپا قاب الومینیومی یا قاب چوبی ام دی اف و یا قاب پلاستیکی و ژل سیلیکون را دارا می باشد.
فیلتر باکس ها از سه قسمت اصلی تشکیل شده اند که شامل فیلتر هپا , جعبه فیلتر و دیفیوزر فیلتر باکس یا دریچه فیلتر باکس میباشند، که دریچه های فیلتر باکس هپا مخصوص اتاق تمیز بصورت دریچه خورشیدی یا دریچه گردابی می باشند.
هود کلین روم
این نوع هود جهت کاردر نمونه هایی به کار می روند که دارای بخارهای شیمیایی و اسیدهای خطرناک می باشند. محفظه داخلی این کابین برای حفاظت کاربر و نمونه کاری به کارمی رود
جریان هوا از کاربر دور است
هوای تخلیه به محیط زیست،ابتدا از فیلتر هپا می گذرد تا کمترین اثر مخرب را داشته باشد
جریان هوا پس از فیلتر هپا بصورت لامینار و از بالا به پایین می باشد
اگر بخارات شیمیایی سمی و فرار وجود داشته باشد باید از کانال برای اگزاست استفاده نمود.هودها دارای فشار منفی می باشند تا اپراتور کاملاً از خطرات این گازها مصون باشد. این هودها میتوانند همراه با کانال خروجی یا بدون آن باشند
